Overslagen van het hart

Ben ik de enige die dat heeft?
Overslagen komen heel erg veel voor. Praktisch iedereen heeft ze. Alleen zitten er grote verschillen in hoeveel overslagen mensen hebben en of ze er last van hebben, of niet. Sommige mensen hebben er een paar op een dag. Anderen hebben om de 3 of om de 4 slagen een extra slag. In absolute aantallen moet je dan denken aan 10 extra slagen per dag, of 30.000 extra slagen per dag.

Overslagen van het hart, wat zijn dat eigenlijk?
De medische term voor overslagen is prematuur complex. Overslagen kunnen ontstaan vanuit de boezems (atria) van het hart, ze heten dan een prematuur atriaal complex, een PAC. Ze kunnen ook ontstaan in de kamers van het hart (ventrikels), dan heten ze een prematuur ventriculair complex, een PVC.

Andere namen
Overslag, extra slag, extrasystole, ventriculaire extrasystole (VES)

Wat kun je ervan voelen?
Klachten van overslagen bestaan meestal uit hartkloppingen. Hoe die voelen heb ik in de loop van de tijd al heel veel varianten van gehoord: alsof het hart even stop, alsof het extra hard bonst, alsof het hart zakt, als een luchtbel die plopt, borrelen, trillen. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Iedereen voelt het dus anders. En dan heb ik hier de meest voorkomende nog niet eens genoemd: geen klachten. Heel veel mensen voelen de overslagen helemaal niet. De meeste mensen vertellen ook dat ze de overslagen het meest in de avond voelen, of als ze naar bed gaan. In rust dus, als er weinig afleiding is. Overdag, als je bezig bent met dingen, voelen mensen ze meestal het minste.

Hoe ontstaan ze?
Hiervoor moeten we een klein stukje basiskennis van het hart bekijken, hoe het normaal gaat.
Als er een elektrische prikkel bij een hartspiervezel aankomt, dan trekt deze vezel samen. En als alle hartspiervezels, van bijvoorbeeld de rechter boezem samentrekken, dan knijpt de rechter boezem helemaal samen en wordt bloed weggepompt.

Die elektrische prikkels ontstaan in een clubje hartcellen, dat daar speciaal voor is gemaakt: de sinusknoop. Vanuit de sinusknoop reist de elektrische prikkel verder over de linker en rechter boezem naar de AV knoop. We hebben net geleerd dat deze prikkel ervoor zal zorgen dat de boezems samenknijpen. Vanuit de AV knoop reist dezelfde prikkel verder over de linker en rechter kamer, die op hun beurt ook weer samenknijpen en het bloed dus wegpompen. (Zie figuur 1)

elektriciteit van het hart
De elektrische prikkel loopt van de sinusknoop (blauwe stip bovenin) via de boezems naar de AV knoop (blauwe stip in het mdiden).
Van daaruit gaat de prikkel verder naar de kamers.

Nu is het zo dat niet alleen de sinusknoop, maar alle cellen in je hart, een hartslag kunnen starten (zie figuur 2). Noem het maar een back-up mechanisme van moeder natuur. Mocht de sinusknoop om wat voor reden dan ook uitvallen, dan zijn er nog miljoenen andere hartcellen die zijn functie over kunnen nemen. Ze zijn er niet zo goed in als de sinusknoop, maar ze zullen er in ieder geval voor zorgen dat je niet direct dood neervalt als je sinusknoop er de brui aan geeft. Zo lang de sinusknoop zijn werk doet, hoeft dit back-up mechanisme niet ingezet te worden, en luisteren alle cellen gewoon netjes naar de sinusknoop

back-up mechanisme moeder natuur
Alle cellen in het hart (groene stippen) kunnen een hartslag starten

Allemaal? Nee niet allemaal. Sommige cellen zijn net wat enthousiaster dan anderen. De feestbeesten onder de hartcellen. Zij willen nog wel eens een hartslag starten, terwijl dat helemaal nog niet nodig is. En zie daar, het ontstaan van een overslag (zie figuur 3).

overslag
Fiduur 3. Cellen in de boezem (licht groene ster) en in de kamer (donker groene ster) kunnen zorgen voor een overslag

Na een overslag moet het hart elektrisch gezien even herstellen. De sinusknoop stelt weer orde op zaken . Dit duurt even; dit noemen we de compensatoire pauze. Tijdens deze pauze (dit zijn maar een paar millisecondes extra) krijgen de kamers iets meer tijd om zich te vullen met bloed dan normaal. De eerstvolgende prikkel (en dus de eerstvolgende samentrekking van de kamers) leidt daarmee tot het wegpompen van iets meer bloed dan normaal. Mensen voelen deze slag vaak daardoor extra goed. Het is dus vaak niet de extra slag die je voelt, maar de slag die daarop volgt.
Op het hartfilmpje ziet dat er versimpeld zo uit:

Normale hartslag
Figuur 4. Een normale, regelmatige hartslag
Overslag ritmestrook
Figuur 5. De prikkel van de overslag valt eerder dan de normale hartslag.
compensatoire pauze na overslag
Figuur 6. Na een overslag volgt een compensatoire pauze

Wanneer ontstaan overslagen?
Niet bij iedereen is een duidelijke oorzaak aan te wijzen voor de overslagen. Sterker nog, bij de meeste mensen is geen oorzaak te vinden. Maar er is wel een aantal bekende uitlokkende factoren. Je moet dan denken aan koffie, alcohol, drugs, slaaptekort, hormonale schommelingen, ziekte (koorts), hoge bloeddruk en stress. Bij sommige mensen zijn onderliggende hartafwijkingen de oorzaak voor de overslagen. (zie hieronder)

Zijn ze gevaarlijk?
Hierop is het antwoord bijna altijd “nee, overslagen zijn niet gevaarlijk”. Overslagen uit de boezems zijn eigenlijk altijd goedaardig.  Slechts bij een hele kleine groep mensen kunnen overslagen uit de kamers gevaarlijk zijn. Dit geldt voor mensen met bijvoorbeeld hartfalen, een hartspierziekte of met een litteken in de hartspier na bijvoorbeeld een hartinfarct. Deze mensen hebben een grotere kans op meerdere overslagen achter elkaar, een treintje. Als dat treintje te lang wordt, kun je bewusteloos raken of een hartstilstand krijgen. Zo’n treintje heet een ventrikel tachycardie (VT)
Ook als er sprake is van heel veel overslagen op een dag (>15% van alle slagen) dan kan de pompfunctie van het hart achteruit gaan.
Klachten die kunnen passen bij dit soort gevaarlijke overslagen of treintjes zijn: duizeligheid, toename van overslagen bij inspanning, gevoel flauw te vallen, kortademigheid of pijn op de borst.

Wanneer moet ik met overslagen naar de dokter?
Bij klachten zoals hier net boven beschreven is het verstandig hiermee naar je huisarts of cardioloog te gaan om het verder te onderzoeken en eventueel te behandelen.
Bij enkele keren een overslag, die je vooral in rust voelt, zonder andere klachten daarbij, is de kans erg klein dat er wat ernstigs aan de hand is. Maar als je je zorgen maakt, is een bezoek aan de huisarts altijd een goed idee.

Behandeling
Een behandeling wordt alleen gestart als je last hebt van de overslagen. “Last hebben” kan zijn:
1. Veel klachten hebben.
2. Als er sprake is van gevaarlijke overslagen.
Het eerste wordt bepaald door diegene met klachten. Het tweede punt wordt meestal door de cardioloog vastgesteld.
Zoals je eerder al hebt kunnen lezen, hebben de meeste mensen onschuldige overslagen, met weinig klachten. Veel vaker wordt er dus geen behandeling gegeven, behalve natuurlijk uitleg en geruststelling.

Als er wel behandeld moet worden, zijn er drie opties:
1. Het weghalen van het onderliggende probleem (bijvoorbeeld behandelen van het hartfalen, verlagen van de bloeddruk, stoppen met alcohol drinken)
2. Medicijnen. Veel gegeven medicijnen voor overslagen zijn betablokkers (Metoprolol), calciumantagonisten (Verapamil) of de wat zwaardere ritmestoornis medicijnen als Flecainide of Amiodarone
3. Ablatie. Een ingreep waarbij het overenthousiaste clubje cellen de mond wordt gesnoerd door ze weg te branden.