Je denkt het nooit nodig te hebben

Gesprek tussen 2 vriendinnen. De één burger hulpverlener, de ander cardioloog. Een ingrijpende gebeurtenis voor de één, dagelijkse kost voor de ander. Over reanimeren buiten en binnen het ziekenhuis.
Een long read.

Een video-oproep komt binnen

“Hay!”
“Hoi! Hier ligt ze (haar dochtertje van 2) net te slapen, dus ik heb even tijd.”
“Bij mij zijn ze bezig met koekjes bakken, maar dat lukt wel even alleen denk ik.”
Ik kijk haar aan via het schermpje van mijn telefoon.
“Vertel, hoe was het om iemand te reanimeren?”

De aanleiding

Deze vraag stelde ik naar aanleiding van een appje vorige week. In de vriendinnen appgroep, tussen de vakantiefoto’s door, meldde ze dat ze voor het eerst iemand had gereanimeerd.
Tijdens een etentje.
In korte zinnen vertelde ze haar verhaal.
We typten dat we onder de indruk waren van haar handelen, haar doortastendheid, van het feit dat ze een mensenleven had gered.
Er werd geschreven dat dit voor de artsen in de groep (2 stuks inclusief mijzelf) vast dagelijkse kost was.

Dit zette mij aan het denken.
Ja, een reanimatie komt bij mij heel regelmatig voorbij. Zo regelmatig dat ze ’s avonds tijdens het eten niet altijd meer het antwoord halen op de vraag “hoe was jouw dag?”
Maar ik reanimeer in het ziekenhuis. Dat is mijn werk. Met een team van mensen voor wie dit ook hun werk is.
Dat lijkt me andere koek dan in een restaurant, met niks anders dan je handen en je eigen adem.

Ze vertelde me haar verhaal, en met haar toestemming besloot ik dit met jullie te delen.
Omdat er meer mensen zullen zijn die gereanimeerd hebben. En die daar later nog aan denken. Misschien wel over twijfelen, deed ik het goed?
Omdat het voor zorgverleners goed is het verhaal te horen van wat er vooraf kan gaan aan een reanimatie aankondiging.
Omdat ik hoop dat mensen na dit verhaal een zetje krijgen om toch die reanimatie cursus te gaan doen. Een kleine moeite, maar met zoveel impact.

Een soort plof

Waarom moest je gaan reanimeren? Wat gebeurde er?
Ik zat met mijn gezin en het gezin van mijn zwager te eten in een restaurant. Er waren 3 andere tafeltjes bezet.
Eén met een gezin van vijf, één tafeltje van 3 (een man en 2 vrouwen) en een tafel met een koppeltje.
Mijn dochtertje was nog aan het rondrennen geweest bij dat tafeltje van 3. Ik had haar daar weggehaald en me geëxcuseerd voor de herrie die ze maakte.
Ik sneed mijn schnitzel doormidden, toen ik opeens een rare klap hoorde. Een soort plof. Ik keek in het rond en zag dat 1 van de vrouwen van het tafeltje van 3 op de grond lag. Haar man zat naast haar op de grond en deed een soort reanimatie, maar dat leek eigenlijk nergens op.

Kon je inschatten hoe oud de vrouw was?
Ze leek rond de 60. Behoorlijk zwaarlijvig.
Hmmm, dat is lastig reanimeren
Ja dat bleek later, dat wist ik toen alleen nog niet.

Wist je eigenlijk hoe je moest reanimeren?
Nou, ruim 10 jaar geleden heb ik mijn ‘Rescue Diver’ gehaald als onderdeel van mijn duikcursus. Hierbij zat een uitgebreide Amerikaanse reanimatietraining inclusief AED.
In 2018 heb ik opnieuw een cursus gedaan bij het Oranje Kruis vanuit de kinderopvang. Hierbij kwam zowel het reanimeren van kinderen als volwassenen aan bod.  Mijn AED certificaat heb ik hier opnieuw gehaald.

Goh, het reanimeren van kinderen. Dat heb ik lang geleden geleerd. Ik zou eigenlijk niet meer weten hoe of wat. Ik reanimeer alleen volwassen. Misschien een goed idee dit ook een keer op te frissen.
Ben je er toen direct naartoe gegaan of heb je nog getwijfeld?
Ik heb eerst gevraagd of er een dokter aanwezig was, maar dat was niet zo. Toen ben ik wel meteen gegaan. Het was heel duidelijk dat er iets niet goed was. De vrouw van het andere gezin kwam ook meteen. Zij vertelde dat ze verpleegkundige was. En mijn zwager kwam mee. We gingen met z’n drieën bij de vrouw zitten.
Naderhand heb ik wel verhalen gehoord van de andere mensen, dat ze ook twijfelden, maar toch niet gingen. Omdat ze niet precies wisten wat ze moesten doen, of omdat ze dachten dat er wel iemand anders zou gaan. Iedereen heeft natuurlijk recht op zijn eigen reactie. Je weet ook nooit hoe je zult gaan reageren.
Maar ik heb tijdens mijn reanimatiecursus heel bewust gevisualiseerd hoe het zou zijn, hoe ik me zou voelen. Mocht ik het een keer moeten toepassen. Misschien dat daardoor voor mij de drempel lager was. Topsporters doen dat toch ook? Die visualiseren ook hun doelen.

Klinkt best logisch. Ik heb alleen geen idee of dat zo specifiek wordt aangeleerd tijdens een cursus.
Bij de duikcursus die ik had gedaan was mijn man ook een aantal keer de proefpersoon. Bijna een week lang hebben we allerhande scenario’s nagespeeld. Dan komt het best dichtbij en is visualiseren niet zo moeilijk.

Eigenlijk heel slim. Veruit de meeste reanimaties gebeuren in en om je huis. En wie zijn er dan bij je? Je naasten! Dus als je leert reanimeren, leer je dat vooral voor de mensen direct om je heen, voor je geliefden. Precies, het geeft een gerust gevoel dat je weet wat je dan voor ze kunt doen.

Alle begin is lastig

Ik weet dat het soms helemaal nog niet zo makkelijk is om te bepalen of je moet beginnen met reanimeren of niet. Mensen kunnen tijdens een hartstilstand nog geluiden maken (gaspen), die lijken op ademhalen. Maar het is geen ademhaling. En het vinden van een polsslag kan soms ook lastig zijn.
Hoe was dat voor jullie?
We hebben haar eerst een paar keer op haar borst geslagen en in stabiele zijligging gelegd. We dachten dat ze misschien gestikt was. Ze was per slot van rekening aan het eten, en ze maakte inderdaad van die rare ademgeluiden.
Toen hebben we gezocht naar een polsslag. Ik denk dat we daar een halve minuut mee bezig waren. Toen we geen polsslag vonden, wisten we dat we moesten beginnen met reanimeren.
We hebben ook direct om een ambulance geroepen. Die arme jongen van het restaurant was zo flabbergasted dat hij helemaal niet meer wist wie hij dan moest bellen.

Hoe ging de reanimatie? Wie deed wat?
De verpleegkundige was de duidelijke leider van ons 3-en. Zij begon met borstcompressies (hartmassage) en ik deed de beademing.
Mijn zwager probeer de vrouw bij te krijgen door tegen haar te blijven praten, en hielp bij het draaien in de stabiele zijligging.

Dus jij ging de beademing doen. Heb je daar nog over getwijfeld? Ik bedoel, ik ben wel dokter, maar ik denk dat ik toch een zekere weerstand zou voelen om te beginnen met mond-op-mond beademing. In het ziekenhuis heb je altijd een masker en een ballon voor de beademing.
Ik voelde ook zeker weerstand. Ik dacht, wat als deze persoon ziek is? Of als ze moet overgeven? Ik vond het wel moeilijk om mijn lippen op die van haar te zetten. Deze gedachte voelde ik me best schuldig over.
Maar toen dacht ik, wat een onzin. Toen ik vroeger in de kroeg als 16-jarige met een willekeurig iemand stond te zoenen, dacht ik toch ook niet aan dat soort dingen! Dus waarom zou ik dit nu wel vies vinden?
Daarbij kwam dat ik zag dat het echt helemaal niet goed met haar ging. Ze ademde niet, ze werd steeds kouder en haar kleur veranderde ook. Van rood, naar wit en later blauw. Als dat zo dicht onder je ogen gebeurt, kun je maar 1 ding doen: handelen.

Dat vind ik echt wel heel knap dat je dat kon.
Nee, dat is niet knap. Ik heb mezelf gewoon een paar mentale klappen gegeven en ben begonnen. Zo hoop ik ook dat iemand dat ook voor mij zal doen, mocht het ooit nodig zijn
Ik heb toendertijd van mijn Amerikaanse duikinstructeur geleerd: als je in paniek raakt denk aan STA. Stop Think Act. Dus dat heb ik gedaan.
Stop: ik voel weerstand.
Think: is dat reëel? Ja. Helpt het me in deze situatie:  nee.
Act: Gewoon beginnen.
Heel handig hoor, die STA. Heb ik ook nog gebruikt tijdens mijn bevalling.

Hoe was het om mond-op-mond beademing te doen?
Dat was nog best lastig.
De eerste keer beademen deed ik het fout, want ik kreeg geen lucht in haar geblazen. Terwijl de verpleegkundige weer borstcompressie deed had ik even tijd na te denken wat er mis was gegaan. Ik denk dat ik haar hoofd niet voldoende naar achter had gekanteld (kinlift). Daar heb ik beter op gelet toen ik voor de tweede keer aan de beurt was. Toen ging het beter.

Heb je je daar nog vervelend over gevoeld, dat het niet meteen goed ging?
Nee dat niet, maar het was meer zoiets van: eerste keer niet goed, gemiste kans. Volgende keer doe ik het beter. Maar ik bleef veel weerstand voelen tijdens de beademing, dat vond ik wel vreemd.

Dat heeft waarschijnlijk te maken gehad met haar gewicht. Bij iemand met overgewicht is het veel zwaarder om te beademen. Dat komt door het gewicht van de buik dat tegen het middenrif duwt.
Het was heel frustrerend. Ik dacht: ik doe het niet goed. Waarom krijg ik die borstkas niet omhoog? In de cursus had ik geleerd dat ik moest controleren of de borstkas omhoog kwam. Maar ik zag helemaal niks gebeuren. Ik wist dus niet of het goed was wat ik deed. Ik hoopte gewoon dat er iets van de lucht aankwam. Ik heb alles gegeven wat ik kon.

Anders dan bij een pop

Wat naast dit weerstand ook echt anders is dan bij een pop: Haar lichaam reageerde op wat wij deden. Er kwam lucht terug na mijn beademing, een soort gereutel. En haar hele lijf ging heen en weer tijdens de borstcompressies. Dat was allemaal best raar.
Wat ik akelig vond, was de verandering in kleur van haar gezicht. Daar hing ik natuurlijk maar een paar centimeter boven en ik zag de verkleuring van rood naar wit naar blauw. Dat was niet fijn om te zien. Van dat beeld heb ik nog wel een paar dagen last gehad.

Dat krijg je allemaal niet mee als je op een pop oefent…
Nee, en ook niet dat je meekrijgt wat ze allemaal gegeten had.
Ik denk dat ze iets met bessensaus had gegeten.
Dat proef je aan de lucht.

Maar wat ik misschien nog het ingewikkeldste vond was dat ik iemand zo dichtbij, letterlijk onder mijn mond, zag doodgaan. Ik had continue haar gezicht vast, was de hele tijd op zoek naar een polsslag, ik voelde haar kouder worden. Het leven uit iemands lichaam zien verdwijnen, Dat vond ik echt heel heftig.

Dat snap ik wel.
Het is heel bizar als je bedenkt op wat voor intiem moment je bij iemand bent. Intiem is misschien een raar woord om te gebruiken. Maar je wordt geboren, en je gaat een keer dood. De meeste mensen doen beide dingen maar 1 x.
Het ene moment is het een vreemde aan een tafeltje verderop, en het volgende moment ben je bij haar als ze doodgaat. En probeer je dat tegen te houden.
Ja en dan had ik haar nog enkele minuten eerder gesproken. Ik had gehoord hoe ze heette. Gezien dat ze gezellig zat te eten.
En nu kon ik alleen nog maar denken gaan, gaan, gaan! Zo veel mogelijk lucht erin zien te blazen, ook al gaat het moeilijk. Wat er in gaat, gaat er in. Ik heb ook nog gedacht aan mijn certificaat, dat eigenlijk verlopen was. Maar niets doen was geen optie. Ik voelde me verplicht om te doen wat ik kon. Anders ging ze sowieso dood.

Dat houd ik mezelf ook altijd voor, iemand is al dood. En we doen er alles aan om iemand terug te halen, maar dat lukt gewoon niet altijd. Want we kunnen niet alles.
Ja dat had ik ook. Ze was weliswaar dood, maar we probeerden haar te helpen tot de ambulance kwam.  

Tot aan de ambulance geen AED

Hoe verliep de reanimatie verder?
We kwamen heel snel in een soort flow. Wij met z’n 3-en en die vrouw. Al het andere verdween naar de achtergrond. De wereld werd heel klein. Ik heb nog een paar keer om een AED geroepen, maar die was er niet.
Daar baalde ik wel echt van.

Heb je nog iets meegekregen van haar echtgenoot?
Nee eigenlijk niet. Ik was alleen maar bezig met het reanimeren.
Vlak voor de aankomst van de ambulance, kwam er nog een andere vrouw het restaurant binnen. Ze bleek arts te zijn en vroeg of ze kon helpen. Ik dacht, halleluja, kom maar door dokter!
Maar net op dat moment kwam ook de ambulance binnen. Dus ze was eigenlijk net iets te laat.

Heb je enig idee hoe lang het heeft geduurd voordat de ambulance er was?
Ik denk dat 4 sessies heb beademd, het zal minder dan 10 minuten zijn g eweest.Toen de ambulance kwam hebben we snel haar borst ontbloot voor de AED. De knopen van haar blouse vlogen in het rond
De ambulance verpleegkundigen hebben meteen de reanimatie overgenomen. Ik heb me toen meer teruggetrokken naar een andere ruimte, maar ben er wel in de buurt gebleven. Als de professionals komen zet je logischerwijs een stapje terug. Maar dat was wel moeilijk.
Je hebt net geprobeerd met je eigen levenslucht iemand anders in leven te houden, en je hoopt gewoon dat ze het haalt.

Weet jij of de AED van de ambulance heeft geshockt?
Ja, 4 x
En ze hebben haar ook een soort van geïntubeerd. Uiteindelijk is ze wel met eigen hartslag en ademhaling met de ambulance mee gegaan naar het ziekenhuis.
Dat is goed nieuws! ROSC (Return of Spontaneous Circulation) is heel belangrijk voor een goede uitkomst. Dat is echt dankzij jullie ingrijpen.

Weet je nog wat je hebt gedaan toen de ambulance weg was?
Ik ben naar het toilet gelopen, om even mijn handen en gezicht te wassen. Als het ware om de situatie van me af te wassen. Daarna ben ik naar de bar gegaan. Had wel behoefte aan een wijntje en iets te eten, ik stond helemaal te trillen.

Voorstelbaar.
Hier kwam de vrouwelijke arts nog naar me toe en vroeg of ik dit vaker had gedaan. Ze vond dat de reanimatie er zo gestructureerd uit had gezien. Ze zei we het goed hadden gedaan. Dat was heel fijn om te horen.
Ik heb daarna wel nog een paar dagen last gehad van het beeld van haar gezicht, dat langzaam verkleurde . En dat geluid dat ze maakte is me ook bij gebleven. Als mijn man een keer snurkte ’s nachts, schrok ik heel erg. Ik was er onderbewust heel erg mee bezig.
Nu heb ik er veel minder last van. De herinneringen zijn meer naar de achtergrond gegaan. Neem jij dit soort verhalen nooit mee naar huis?

Meestal niet, soms wel. De meeste reanimaties zijn voor mij routine werk. Beetje gek om te zeggen, maar zo is het wel. En dat is ook goed, ik zou mijn werk niet kunnen doen als alle reanimaties even hard zouden binnenkomen bij me.
Maar soms zijn er reanimaties die je wel bij blijven.
Bijzondere patiënten, bijzondere locaties, bijzondere omstandigheden.

Weet je hoe het uiteindelijk is afgelopen met haar?
Nee geen idee. Ik heb wel nog via het restaurant proberen te achterhalen wat er met haar gebeurd is, maar ik heb niks meer gehoord. Ik snap het ook wel dat je daar niet zomaar achter kan komen, maar ik vind het wel jammer. Niet voor mezelf, maar omdat ik echt vurig hoop dat ze het overleefd heeft. Dat ze er geen hersenschade aan over houdt. Nu voelt het een beetje als een open einde.

Je hebt haar wel een kans gegeven. In Nederland is de ambulance er bijna overal binnen 10 minuten. Maar die 10 minuten zijn echt te lang om niks te doen.
6 minuten na het begin van een hartstilstand gaat de kans op overleven, als er niks gebeurt, al zo hard achteruit. Als er in de tussentijd wel al gestart is met reanimeren, dan heeft iemand nog een kans. Dat maakt echt de wereld van verschil.
Daarom is het zo belangrijk dat mensen leren reanimeren.
Daarom is het ook zo belangrijk dat er steeds meer AED’s komen.
Ja precies. Ik denk ook dat het zo belangrijk is dat mensen dat horen. Je moet gewoon beginnen, ook al twijfel je. Ook al weet je niet meer precies hoe het moet. En iedereen moet leren reanimeren. Als je het niet kan ga dan alsjeblieft naar een cursus, met paar keer oefenen kun je mensenlevens redden.

Mom-Duty

[Er beginnen bijzonder geuren uit de keuken te komen.]
Oh meid, ik moet ophangen. Ik moet de kids gaan helpen met de koekjes bakken.
Ja bij mij is ze ook net wakker geworden en al uit haar bed geklommen.
Mom-duty calls.
Het was fijn mijn verhaal even te kunnen doen bij iemand die weet hoe het is.
Ik kan me in ieder geval van delen voorstellen hoe het geweest moet zijn. En van een aantal delen niet.
Maar je hebt het echt top gedaan. Ik ben trots op je!

Leren reanimeren, waarom?

Je denkt het nooit nodig te hebben. Maar als het zo ver is…
Per week krijgen er in Nederland 300 mensen een hartstilstand buiten het ziekenhuis.
Bijna 3 kwart hiervan gebeurt rondom het eigen huis.
Hoe sneller gestart wordt met reanimatie, hoe beter de kans op een goede uitkomst.
Reanimeren is geen hogere wiskunde, iedereen kan het leren. Hiervoor is een cursus van een paar uur al voldoende. (sommige verzekeraars vergoeden deze cursus).
Een kleine moeite, met grote impact.

Extra informatie

• Aanbod van reanimatie cursus: Rode Kruis, Hartstichting
• Locatie van AED’s: Klik hier
• Meer informatie over de wens tot niet reanimeren vind je hier